دانشگاه گیلان- رشت که از دانشگاه‌های جامع کشور و یکی از بزرگترین دانشگاه‌های شمال کشور محسوب می‌شود در سال 55-1354 تأسیس شد. هر چند شاید بتوان گفت که پیشینه این دانشگاه به راه‌اندازی دو مدرسه عالی بازرگانی رشت و مدیریت لاهیجان در سال 1346 برمی‌گردد که بعد از تأسیس دانشگاه گیلان- رشت در آن ادغام شدند. این دانشگاه در قالب قراردادی بین دولت ایران و دولت آلمان غربی تأسیس و با راه‌اندازی 9 رشته تحصیلی از جمله رشته زبان و ادبیات آلمانی در سال 1356 رسماً آغاز به کار نمود. بعد از انقلاب اسلامی این قرارداد لغو شد و دانشگاه به صورت مستقل ادامه فعالیت داد. پردیس اصلی دانشگاه رشت در کیلومتر 5 آزادراه قزوین- رشت قرار دارد و بیشتر دانشکده‌ها نیز در همین پردیس مستقر هستند.
بر اساس وبگاه رسمی دانشگاه، این دانشگاه در سال 1403 دارای 12 دانشکده، یک واحد پردیس بین‌الملل، یک دانشکده تابعه، دو پژوهشکده گیلان‌شناسی و حوزه دریای کاسپین است و چنان‌چه در این وبگاه درج شده است در دو زمینه‌ی علوم ورزشی و تندرستی، و مدل‌سازی ریاضی، بهینه‌سازی و محاسبات ترکیبی به عنوان قطب علمی شناخته می‌شود. در حال حاضر دانشگاه رشت پذیرای بیش از 18000 دانشجو در 326 رشته-گرایش در مقاطع مختلف تحصیلی شامل کارشناسی:58 رشته-گرایش،کارشناسی ارشد: 188 رشته-گرایش، و دکتری: 80 رشته-گرایش است. دانشکده‌های این دانشگاه به قرار زیر است:
دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، دانشکده شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشکده علوم ریاضی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشکده فنی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشکده معماری و هنر، دانشکده مهندسی مکانیک، دانشکده فنی و مهندسی شرق گیلان، و دانشکده منابع طبیعی صومعه‌سرا (واحد تابعه دانشگاه).
دانشکده ادبیات و علوم انسانی: این دانشکده در سال 1356 با ارائه رشته زبان و ادبیات آلمانی آغاز به کار کرد و بر اساس وبگاه رسمی دانشگاه، در حال حاضر دارای 14 گروه آموزشی، یک گروه پژوهشی، و بیش از 6000 دانشجو در مقاطع مختلف تحصیلی (کارشناسی 4168 دانشجو، کارشناسی ارشد 1659 دانشجو و دکتری 359 دانشجو) است. گروه‌های آموزشی این دانشکده به قرار زیر است:
جغرافیا (ایران‌شناسی و جهانگردی)، زبان و ادبیات روسی، زبان وادبیات فارسی، زبان و ادبیات انگلیسی، زبان و ادبیات عرب، علوم اجتماعی، مدیریت، حقوق، معارف اسلامی، علوم تربیتی، روان‌شناسی، علوم سیاسی، الهیات- قرآن و حدیث، و اقتصاد و حسابداری.
این دانشکده در پردیس اصلی دانشگاه واقع شده است.
دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی: این دانشکده تحت عنوان گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی در سال 1353 به عنوان مجموعه‌ای از دانشکده علوم انسانی کار خود راآغاز کرد و در سال 1357 به عنوان یک رشته مستقل به رسمیت شناخته شد. سرانجام با توجه به گسترش امکانات ورزشی و پیشینه این رشته در استان گیلان در سال 1373با تبدیل آن به دانشکده‌ای مستقل موافقت شد. این دانشکده در پردیس اصلی دانشگاه قرار دارد و به عنوان یک قطب علمی علوم ورزش و تندرستی کشور شناخته می‌شود. دانشکده طبق وبگاه رسمی آن در سال 1403 دارای 4 گروه آموزشی است که به ارائه رشته‌-گرایش‌های متعدد در مقاطع تحصیلی مختلف می‌پردازد. مقاطع و رشته-گرایش‌های این دانشکده به قرار زیر است:
کارشناسی: علوم ورزشی؛ کارشناسی ارشد: فیزیولوژی ورزشی، فیزیولوژی ورزشی کاربردی، تغذیه ورزش، فیزیولوژی فعالیت بدنی و تندرستی، مدیریت ورزشی، و آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی؛ و دکتری: فیزیولوژی ورزشی، مدیریت ورزشی، و آسیب شناسی ورزشی و حرکات اصلاحی.
این دانشکده جنب پردیس اصلی دانشگاه واقع شده است.
دانشکده علوم پایه: این دانشکده در سال 1356 در 4 گروه آموزشی ریاضی، فیزیک ، شیمی و زیست‌شناسی فعالیت خود را آغاز کرد و در سال 1382 گروه آمار نیز به آن اضافه شد. بر اساس وبگاه رسمی دانشگاه، دانشکده علوم پایه هم‌اکنون با جداشدن دو گروه آمار و ریاضی در سال 1388 از آن، در قالب 3 گروه آموزشی فیزیک ، شیمی و زیست‌شناسی، به ارائه 7 رشته-گرایش کارشناسی، 23 رشته-گرایش کارشناسی ارشد و 15 رشته-گرایش دکتری می‌پردازد و دارای بیش از 1200 دانشجوی کارشناسی، 600 دانشجوی ارشد و 300 دانشجوی دکترا در دوره‌های روزانه، شبانه و نیمه حضوری است.
این دانشکده در خیابان نامجوی رشت واقع شده است.
دانشکده منابع طبیعی صومعه‌سرا: این دانشکده وابسته به دانشگاه گیلان- رشت در رشته‌های منابع طبیعی فعالیت دارد و در حاشیه شرق شهر صومعه‌سرا در میدان انتظام قرار دارد. دانشکده منابع طبیعی در ابتدا با نام آموزشکده کشاورزی و منابع طبیعی در سال 1363 راه‌اندازی شد و در سال 1386 به دانشکده منابع طبیعی گیلان تغییر نام و ارتقا جایگاه یافت. طبق اطلاعات درج شده در وبگاه دانشگاه، این دانشکده هم‌اکنون در 4 گروه آموزشی علوم و مهندسی جنگل، علوم و مهندسی شیلات، علوم و مهندسی محیط زیست، و مهندسی طبیعت (مرتع و آبخیزداری) با حدود 30 عضو هیئت علمی دارای بیش از 500 دانشجوی فعال در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است.
دانشکده فنی و مهندسی شرق گیلان: این دانشکده که در شرق استان گیلان و غرب استان مازندران قرار دارد در سال 1392 در واجارگاه شهر رودسر در کنار ساحل خزر تأسیس شد و در حال حاضر بیش از 800 دانشجو در دوره کارشناسی مهندسی صنایع، مهندسی عمران، علوم مهندسی و مهندسی کامپیوتر در آن مشغول به تحصیل هستند. این دانشکده قصد دارد در آینده با گسترش فعالیت‌ها و راه‌اندازی رشته‌های فنی و مهندسی بیشتر به دانشگاهی صنعتی تبدیل شود.
پردیس دانشگاهی: این پردیس با هدف ارائه رشته-گرایش‌های مختلف در مقطع تحصیلات تکمیلی در سال 1387 راه‌اندازی شد و اکنون به ارائه حدود 26 رشته-گرایش در مقطع کارشناسی ارشد می‌پردازد.
جایگاه دانشگاه گیلان- رشت در رتبه‌بندی‌های دانشگاهی
بر اساس آخرین رتبه‌بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام از دانشگاه‌های جامع کشور، این دانشگاه در رتبه 13 کشوری قرار دارد. در رتبه‌بندی جهانی پایگاه استنادی جهان اسلام نیز که همه انواع دانشگاه‌ها را در بر می‌گیرد این دانشگاه با احراز رتبه 2000 – 1801 جایگاه 41 را به خود اختصاص داده است.
بر اساس رتبه‌بندی موضوعی تایمز سال 2024 این دانشگاه از بین دانشگاه‌های کشور در حوزه موضوعی علوم زیستی در رتبه 1000 – 801 جهانی و در جایگاه 18 کشوری قرار دارد.

دانشگاه غیردولتی غیرانتفاعی غیاث‌الدین جمشید کاشانی سال 1385 در قالب مؤسسه آموزش عالی در شهرستان آبیک استان قزوین آغاز به کار کرد و در سال 1397 به دانشگاه ارتقا جایگاه یافت. این دانشگاه در شهرک دانشگاهی اندیشه در نزدیکی جاده قزوین-تهران مستقر است.
این دانشگاه دارای آزمایشگاه‌های بسیار مجهزی به‌خصوص در حوزه صنعت برق و عمران است. در این دانشگاه رشته‌هایی در حوزه علوم پایه، فنی و مهندسی و علوم انسانی در مقطع کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته و کارشناسی ارشد ارائه می‌شود.
دانشگاه غیاث‌الدین جمشید کاشانی از 4 دانشکده به شرح زیر تشکیل شده است:
دانشکده برق و کامپیوتر با 6 عضو هیئت علمی و اساتید مدعو در 3 گروه آموزشی مهندسی برق، مهندسی فناوری اطلاعات و مهندسی کامپیوتر فعالیت می‌کند. رشته‌های ارائه‌شده در این دانشکده به تفکیک دوره به قرار زیر است:
کاردانی: سخت‌افزار کامپيوتر، علمي کاربردي مخابرات- ارتباط داده‌ها، علمي کاربردي ارتباطات و فناوري اطلاعات، نرم‌افزار کامپيوتر، الکترونيک- راديو و تلويزيون، الکتروتکنيک- برق صنعتي، الکتروتکنيک- تأسيسات الکتريکي، و الکترونيک- الکترونيک عمومي
کارشناسی ناپیوسته: مهندسي تکنولوژي نرم‌افزار کامپيوتر، ايمني صنعتي و محيط کار، مهندسي تکنولوژي کنترل- ابزار دقيق، مهندسي تکنولوژي ارتباطات و فناوري اطلاعات- سيستم‌هاي تحت شبکه، مهندسي تکنولوژي ارتباطات و فناوري اطلاعات- داده‌ها، مهندسي تکنولوژي ارتباطات و فناوري اطلاعات- مديريتICT، مهندسي تکنولوژي الکترونيک، مهندسي تکنولوژي برق- قدرت، و مهندسي تکنولوژي مخابرات- انتقال
کارشناسی پیوسته: مهندسي کامپيوتر، مهندسي کامپيوتر- فناوري اطلاعات، مهندسي فناوري اطلاعات و مهندسي برق
کارشناسی ارشد: مهندسي کامپيوتر با 2 گرایش معماري سيستم‌هاي کامپيوتري و نرم افزار، مهندسي فناوري اطلاعات با 3 گرایش عمومی، تجارت الکترونيکي، فناوری اطلاعات، مهندسي برق با 2 گرایش سيستم‌هاي قدرت و مخابرات سيستم
دانشکده عمران و مکانیک با 5 عضو هیئت علمی و اساتید مدعو از 3 گروه آموزشی مهندسی عمران، مهندسی معماری و شهرسازی و مهندسی مکانیک تشکیل شده است. رشته‌های این دانشکده به تفکیک دوره به قرار زیر است:
کاردانی: ساختمان- کارهاي عمومي ساختمان، ساخت و توليد با 2 گرایش قالب‌سازي و ماشين ابزار، نقشه‌کشي عمومي- نقشه‌کشي و طراحي صنعتي و نقشه‌کشي معماري- معماري
کارشناسی ناپیوسته: مهندسي عمران اجرایی ، مهندسي تکنولوژي عمران- عمران، علمي- کاربردي معماري، و مهندسي شهرسازي
کارشناسی پیوسته: مهندسي عمران، مهندسي مکانيک، مهندسي شهرسازي و مهندسي معماري
کارشناسی ارشد: مهندسي عمران با 2 گرایش سازه و مهندسي و مديريت منابع آب
دانشکده صنایع و مدیریت قدیمی‌ترین بخش دانشگاه است. این دانشکده با 6 عضو هیئت علمی و اساتید مدعو در 3 گروه آموزشی مهندسی صنایع، مدیریت و حسابداری فعالیت می‌کند. رشته‌های این دانشکده به تفکیک دوره به قرار زیر است:
کاردانی: آمار و حسابداري بازرگاني- حسابداري
کارشناسی ناپیوسته: آمار
کارشناسی پیوسته: حسابداري، مديريت بازرگاني، مديريت صنعتي، مهندسي صنايع، علوم کامپيوتر و مدیریت مالی
کارشناسی ارشد: آمار رياضي، رياضي کاربردي، مهندسي صنايع با 2 گرایش مديريت نوآوري و فناوري و بهینه سازی سیستم‌ها، علوم کامپيوتر، و علوم تصميم و مهندسي دانش
دانشکده علوم زیستی دانشکده‌ای تازه‌تأسیس است که در سال 1402 راه‌اندازی شد. این دانشکده از 2 گروه آموزشی ميکروبيولوژی و زیست‌شناسی سلولی و مولکولی تشکیل شده است و در حال حاضر صرفاً دو رشته ميکروبيولوژی و زیست‌شناسی سلولی و مولکولی در مقطع کارشناسی پیوسته را ارائه می‌دهد.
در رتبه‌بندی پایگاه استنادی پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC) از دانشگاه‌های غیرانتفاعی کشور در بازه زمانی 01-1400 این دانشگاه در رتبه 17 قرار گرفته است.

دانشگاه کاشان و دانشگاه اصفهان تنها دانشگاه‌های جامع استان اصفهان محسوب می‌شوند. این دانشگاه به عنوان بزگترین و اولین دانشگاه شهرستان کاشان، ابتدا در قالب مدرسه عالی علوم کاشان در سال 1353 با پذیرش دانشجو در مقطع کارشناسی دو رشته فیزیک و ریاضی آغاز به کار کرد و از سال 1358 به عنوان یک واحد اقماری دانشگاه اصفهان ادامه‌ی فعالیت داد. سرانجام در سال 1373 به دانشگاهی مستقل تحت نام دانشگاه کاشان ارتقا جایگاه یافت. پردیس مرکزی دانشگاه با مساخت تقریبی 530 هکتار در شهر راوند و در کیلومتر 6 بلوار قطب راوندی کاشان قرار گرفته است.
دانشگاه کاشان مجهز به 4 پژوهشکده شامل پژوهشکده علوم و فناوری نانو، پژوهشکده اسانس‌های طبیعی، پژوهشکده انرژی، آب و محیط زیست، پژوهشکده فرش؛ 2 مرکز پژوهشی شامل مرکز پژوهشی کاشان شناسی و مرکز پژوهشی معماری و شهرسازی، یک رصدخانه در نیاسر و یک مرکز تحقیقات و توسعه فناوری شبکه هوشمند است.
طبق اعلام وبگاه دانشگاه در سال 1403، این دانشگاه اکنون با حدود 302 عضو هیئت علمی، دارای بیش از 8600 دانشجو در 202 رشته-گرایش تحصیلی است.
این دانشگاه از یک پردیس خواهران، یک پردیس دانشگاهی و 12 دانشکده به قرار زیر تشکیل شده است:
دانشکده علوم انسانی و حقوق، دانشکده مهندسی، دانشکده معماری و هنر، دانشکده شیمی، دانشکده آموزش‌های الکترونیکی، دانشکده علوم ریاضی، دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین، دانشکده فیزیک، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشکده مهندسی مکانیک، دانشکده برق و کامپیوتر، دانشکده علوم مالی، مدیریت و کارآفرینی.
دانشکده علوم انسانی و حقوق به عنوان دانشکده مادر در سال 1357 آغاز به کار کرد و در سال 1390 دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی و در سال 1401 دانشکده مدیریت، علوم مالی، و کارآفرینی از آن تفکیک شدند. اکنون این دانشکده با حدود 30 عضو هیئت علمی در 5 گروه آموزشی علوم اجتماعی، حقوق، روان‌شناسی، علوم تربیتی، و علوم ورزشی فعالیت می‌کند و در رشته‌های حقوق و جامعه‌شناسی (بررسی مسایل اجتماعی ایران) در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و در رشته‌های روان‌شناسی، علوم تربیتی و علوم ورزشی در مقاطع کارشناسی وکارشناسی ارشد دانشجو می‌پذیرد.
دانشکده مهندسی در سال ۱۳۷۳ با پذیرش دانشجو در رشته مهندسی مکانیک گرایش حرارت و سیالات آغاز به کار کرد. جایگاه شهرستان کاشان به عنوان یکی از قطب‌های صنعتی کشور، این دانشکده را حائز اهمیت می‌کند. طبق اعلام وبگاه دانشگاه، این دانشکده اکنون با 39 عضو هیئت علمی و بیش از 2000 دانشجو در 5 گروه آموزشی شامل مهندسی شیمی، مهندسی معدن، مهندسی عمران، مهندسی مواد و متالورژی و مهندسی صنایع فعالیت می‎کند. گروه مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی، گروه مهندسی عمران و مهندسی مواد و متالورژی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و گروه مهندسی شیمی و معدن در تمامی مقاطع تحصیلی اقدام به پذیرش دانشجو می‌کنند.
دانشکده مکانیک در سال 1373 همزمان با راه‌اندازی دانشگاه فعالیت خود را آغاز کرد. این دانشکده با 23 عضو هیئت علمی در 3 گروه آموزشی حرارت و سیالات، طراحی جامدات و ساخت و تولید فعالیت می‎کند. طبق اعلام وبگاه دانشگاه، اکنون در مقطع کارشناسی رشته مهندسی مکانیک حدود 600 دانشجو و در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری مهندسی مکانیک با 3 گرایش طراحی کاربردی، تبدیل انرژی و ساخت و تولید بیش از 200 دانشجو مشغول به تحصیل‌اند.
دانشکده فیزیک در سال 1390 راه‌اندازی شد؛ با این‌همه رشته‌ی فیزیک به همراه رشته ریاضی اولین رشته‌های ارائه‌شده در دانشگاه کاشان در سال 1353 بودند. این دانشکده که دارای آزمایشگاه‌های مجهز آموزشی و پژوهشی و یک رصدخانه بسیار فعال در شهر نیاسر است؛ اکنون با 30 عضو هیئت علمی در 4 گروه آموزشی فعالیت می‌کند و در مقطع کارشناسی رشته فیزیک و فیزیک‌مهندسی و مقطع کارشناسی ارشد و دکتری فیزیک با گرایش‌های حالت جامد، هسته‌ای، ذرات بنیادی، اتمی‌ملکولی، لیزر و مقطع دکتری فیزیک- پلاسما و فتونیک میزبان دانشجویان است.
دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین در سال 1388 با هدف تربیت نیرو در حوزه منابع طبیعی و محیط زیست فعالیت خود را آغاز کرد. این دانشکده از 4 گروه آموزشی مرتع و آبخیزداری، محیط زیست، جغرافیا و طبیعت گردی و مدیریت سرزمین‌های خشک تشکیل شده است. رشته‌های جغرافیا، گردشگری و مهندسی طبیعت در مقطع کارشناسی، رشته‌های علوم و مهندسی آبخیزداری (با سه گرایش آبخیزداری شهری، حفاظت آب و خاک و مدیریت حوزه های آبخیز)، علوم و مهندسی مرتع‌داری با گرایش گیاهان دارویی و صنعتی، مدیریت و کنترل بیابان، علوم و مهندسی محیط زیست (با گرایش‎های ارزیابی و آمایش سرزمین و آلودگی های محیط زیست)، طبیعت‌گردی (با گرایش‌های اکوتوریسم و ژئوتوریسم، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری (با گرایش‌های برنامه‌ریزی مسکن و بازآفرینی شهری، و آمایش شهری) در مقطع کارشناسی ارشد و رشته‌های علوم و مهندسی آبخیزداری گرایش حفاظت آب و خاک، و مدیریت و کنترل بیابان در مقطع دکتری در این دانشکده برگزار می‌شود.
پردیس خواهران این دانشگاه دانشجویانی در مقطع کارشناسی علوم ورزش را پذیرش می‌کند.
پردیس دانشگاهی به ارائه رشته‌هایی در مقطع تحصیلات تکمیلی اشتغال دارد؛ 16 رشته در مقطع کارشناسی ارشد و 9 رشته در مقطع دکتری در این پردیس ارائه می‌شود.
جایگاه دانشگاه کاشان در رتبه‌بندی‌های دانشگاهی
در رتبه‌بندی جهانی پایگاه استنادی جهان اسلام (ISC) در سال 2023 که همه انواع دانشگاه‌ها را دربرمی‌گیرد این دانشگاه با احراز رتبه 2000 – 1801 جهانی، جایگاه 40 کشوری را به خود اختصاص داده است.
بر اساس آخرین رتبه‌بندی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) در سال 01-1400 از دانشگاه‌های جامع کشور، این دانشگاه در رتبه 18 قرار گرفته است.